De Hagesteinsebrug, Keizersveerbrug en Merwedebrug worden de komende tijd vernieuwd, terwijl de Houtensebrug wordt uitgebreid. Twee van de nieuwe bruggen worden zogenoemde vrije voorbouwbruggen, waarbij er geen steunconstructie op de brug komt te staan. De nieuwe Merwedebrug krijgt opnieuw een boogconstructie. Daarnaast krijgt de snelweg meer rijstroken. In het vooraf opgestelde Esthetisch Programma van Eisen en het Landschapsplan staat het project omschreven als een ‘snelweg te gast in het landschap’. Een kwaliteitsteam, met vertegenwoordigers van gemeenten, waterschappen en provincies, kijkt mee om de doelstellingen uit dat programma te bewaken. 

Hoeders van het Landschapsplan

Daarnaast is er het Supervisieteam, bestaande uit architect Michel Heesen en landschapsarchitect Berdie Olthof. ‘Dit team is ontstaan uit de behoefte van Rijkswaterstaat aan een klankbord voor de architecten en de landschapsarchitecten die werken voor de aannemerscombinaties in het project’, vertelt Berdie Olthof. ‘Wij zijn hun inspirator en we toetsen hun plannen. Daarnaast is het onze taak om de ontwerpers een duidelijke stem te geven in het project.’ Michel vult aan: ‘Het is belangrijk dat de aannemers niet alleen vanuit technisch, financieel en planningsperspectief kijken naar het project en de landschapsarchitect en de architect pas aan het eind inschakelen. Deze moeten vanaf het begin kunnen meedenken over het ontwerp. Rijkswaterstaat heeft onze rol omschreven als “de hoeders van het Landschapsplan en het Esthetisch Programma van Eisen”. Er is ooit beschreven hoe het landschap er straks uit moet zien. Onze taak is om ervoor te zorgen dat dat ook de werkelijkheid wordt.’

Twee fasen

Het is niet voor het eerst dat Rijkswaterstaat een kwaliteitsteam inschakelt bij grote projecten, maar hoe het bij de A27 gebeurt is wel bijzonder. ‘Bij de meeste grote projecten van afgelopen 10, 20 jaar was er een aanbesteding voor het project. Aannemers konden zich inschrijven met een schetsontwerp en de winnende inschrijving werd vervolgens uitgevoerd.’ Nu gaat het anders, legt Michel uit. ‘Een deel van het project is op deze manier gedaan, met name de onderdelen die van tevoren goed in te schatten zijn, zoals kleinere objecten. Maar alle bruggen worden in twee fases uitgewerkt, waarbij de aannemer en Rijkswaterstaat samen het ontwerp maken. Zo voorkom je dat de aannemer dingen over het hoofd ziet en houd je als opdrachtgever meer grip op wat er moet komen. Vroeger keken we of een ontwerp paste bij het landschapsplan, maar nu kijken we mee bij de totstandkoming van het ontwerp en kunnen we veel eerder ingrijpen als er iets niet goed gaat.’

Eigentijdse thema’s

Olthof en Heesen zien dat hun supervisie echt iets toevoegt. ‘Zo’n project is altijd een spel van krachten, in een heel technische omgeving en met veel mensen die eraan werken’, zegt Olthof. ‘Dus is het fijn als er een team is waar je je ontwerpvragen kunt bespreken. Daarnaast is er binnen ons team afstemming tussen de verschillende partijen die aan het project werken en kunnen we eigentijdse thema’s als duurzaamheid, natuurinclusiviteit en waterberging inbrengen.’ ‘De voorbereiding van een dergelijk project duurt 10 tot 15 jaar’, vult Michel aan. ‘Inmiddels zijn er nieuwe inzichten over materialen, circulariteit, duurzaamheid en andere innovatieve ideeën. Dan is de vraag aan ons: is dit nu beter dan wat eerder bedacht is? Het is fijn om daar samen met een nieuwe blik naar te kijken. En dat is extra belangrijk nu tijdens het proces de Nieuwe Hollandse Waterlinie is uitgeroepen tot Werelderfgoed. Want dat betekent dat we samen nog meer ons best doen om dit erfgoed te versterken.’

Rustig landschap

Beide architecten hopen dat het project met hun toezicht een nieuwe esthetiek oplevert en tegelijk een duurzaamheidsslag maakt. ‘Voor mij als landschapsarchitect is het geslaagd als iedereen, ook fietsers, er met plezier gebruik van kan maken, als er ruimte is om een aantal grote ecologische stappen te zetten en als we voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie en Fort Altena een mooi ontwerp kunnen maken’, zegt Olthof, ‘Zodat je er straks met veel plezier doorheen fietst en de automobilist ontspannen door een rustig landschap rijdt.’ ‘Voor mij als architect is het geslaagd wanneer je als gebruiker niet het gevoel hebt dat er een architect aan het werk is geweest’, aldus Michel. ‘Dat het er allemaal logisch en vanzelfsprekend uitziet en dat je kan genieten, zonder dat het een overdaad is aan architectonische fratsen. Tegelijkertijd hopen we ook dat mensen straks denken: wat fijn dat deze weg verbreed is, want het is beter geworden dan we hadden gedacht. De A27 is nu best een krappe weg, waar je constant moet opletten. De Merwedebrug bestaat straks uit twee bruggen, dus het voelt ruimer en relaxter. En omdat alles in de omgeving op elkaar afgestemd is, voelt het minder rommelig om je heen, zodat je meer tijd hebt om van het landschap te genieten.’